De zwarte dood

Vier eeuwen lang woedde de pest in Europa. Er wordt gezegd dat er door de ziekte 200 miljoen mensen zijn overleden. De meeste informatie wordt gehaald uit kloosterarchieven. Maar over dat dodenaantal is de wetenschap het niet eens. Wel is er consensus over de dodelijkheid van de pestbacterie - dit percentage ligt vele malen hoger dan bij het coronavirus - 30 tot 40 procent van de mensen die het kreeg, overleed. Natuurlijk ging de verspreiding van de pest niet zo snel als het coronavirus omdat men toen veel minder reisde. 

De aanpak

Ze begrepen in de middeleeuwen al dat om een verspreiding tegen te gaan het belangrijk was snel te handelen. Zo werden - net zoals nu - steden afgesloten en kwam er een verbod op de invoer van linnen en fruit, omdat men dacht dat de ziekte zich via goederen en mensen verspreidde.

Net als met de mensen bij wie nu corona is vastgesteld werden pestlijders in quarantaine - dat woord vindt zijn oorsprong in de pestepidemie - geplaatst. Ze moesten veertig dagen binnen blijven en aan de gevel werd een strobundel gehangen, zodat mensen konden zien dat de bewoners besmet waren. Als studente maatschappelijk werk heb ik hier natuurlijk mijn bedenkingen bij. Kan je iemand nog meer een label geven? Maar ook dit is nog steeds wat van deze tijd merk ik. Kijk maar naar de aanpak van China, waar iedere bewoner een QR-code heeft om te bewijzen of hij/zij gezond is.

Later kwamen er pesthuizen en -hospitalen. Er waren zelfs speciale kapellen zodat besmette mensen toch naar de kerk konden. Ook op het gebied van hygiëne werden toen - net zoals nu - heel veel maatregelen genomen.

Nog een overeenkomst tussen de aanpak van de pest en het coronavirus: er hing een prijskaartje aan. Ook toen hadden ze in de gaten dat gezocht moest worden naar een balans tussen economische en medische belangen. 

De zondebok 

Bij de kippengriep konden we er trekvogels nog de schuld van geven en bij varkenspest de wilde zwijnen, maar bij corona is geen sprake van trekvogels en zwijnen maar van toeristen. Met honderden tegelijk in de snelkookpan van de economy class zijn toeristen het moderne equivalent van de ratten die ons in de veertiende eeuw de pest brachten.

Zoals de Romeinen met hun schepen ratten naar Europa brachten en de latere wereldhandel deze knaagdieren over de rest van de aardbol verspreidde, zo brengen vliegtuigen en touringcars het coronavirus tot aan uw voordeur en daarachter.

Anders dan het COVID-19 virus werd de pest veroorzaakt door een besmettelijke bacterie die werd overgedragen door vlooien. Alleen de longpest - die nog dodelijker was - werd van mens tot mens overgedragen. Maar deze kennis hadden de middeleeuwers niet. "De mensen dachten destijds dat het kwam door 'onnatuurlijke verandering in de lucht. De planeten zouden verkeerd staan wat het 'bederf in de lucht' veroorzaakte." En dus werd alles uit de kast gehaald om die lucht te zuiveren.

Maar wat men ook voor rituelen uitvoerde, het mocht niet baten. En dus werd de schuld gelegd bij 'de ander'. Dit is iets wat nu, met de uitbraak van het coronavirus, ook gebeurt. 'Wij zijn het niet, nee, het is een foreignvirus', of 'het zijn de Chinezen, het zijn de Europeanen'. Tijdens de uitbraak van de pest werd de schuld gelegd bij de joden."

Bronnen: 

OVT. (2020). Wat leren we van de Moeder der Pandemieën: de pest. Geraadpleegd op 21 mei 2020 via https://www.nporadio1.nl/geschiedenis/22523-ovt-wat-leren-we-van-de-moeder-der-pandemieen-de-pest

Vandervelden, J. (2020). De geschiedenis lijkt zich te herhalen: in de middeleeuwen kwam ook de pest via Italië Europa binnen. Geraadpleegd op 21 mei 2020 via https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/02/27/hoe-ook-de-pest-via-italie-europa-binnendrong/

Reumer, J. (2020). Toeristen verspreiden corona, zoals ratten de pest. Geraadpleegd op 21 mei 2020 via https://www.nporadio1.nl/natuur-milieu/22303-corona-door-toerisme-moderne-equivalent-van-ratten-die-ons-pest-brachten
Roelf, J.D. (2020). Coronavirus: ‘Sinds de pest is er niet veel veranderd’. Geraadpleegd op 21 mei 2020 via https://www.parool.nl/wereld/de-aanpak-van-het-coronavirus-sinds-de-pest-is-er-niet-veel-veranderd~b48e2511/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F